Przejdź do zawartości

Mangusta krabożerna

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mangusta krabożerna
Urva urva[1]
(Hodgson, 1836)
Ilustracja
Mangusta krabożerna sfotografowana w dystrykcie Karimganj, w stanie Asam, w Indiach
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

drapieżne

Podrząd

kotokształtne

Rodzina

mangustowate

Podrodzina

Herpestinae

Rodzaj

Urva

Gatunek

mangusta krabożerna

Podgatunki
  • U. u. urva (Hodgson, 1836)
  • U. u. annamensis (Bechthold, 1936)
  • U. u. formosanus (Bechthold, 1936)
  • U. u. sinensis (Bechthold, 1936)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[14]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Mangusta krabożerna[15], mangusta urwa[16], mangusta krabojad[16], urwa[16] (Urva urva) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny Herpestinae w obrębie rodziny mangustowatych (Herpestidae), szeroko rozpowszechnionego w Azji. Bez ogona mierzy około 50 cm długości, a masa jego ciała dochodzi do 4 kg. Prowadzi przypuszczalnie całodobowy tryb życia, choć główna aktywność przypada na rano i wieczór. Żywi się głównie bezkręgowcami i niewielkimi kręgowcami, na które poluje w pobliżu wód. Ze względu na duży zasięg występowania, zdolność do zasiedlania różnych ekosystemów i stosunkowo stałą liczebność nie jest obecnie uznawany za gatunek zagrożony wyginięciem.

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1836 roku brytyjski przyrodnik Brian Houghton Hodgson, nadając mu nazwę Gulo urva[2], choć w Anglii znajdowało się kilka okazów przywiezionych przez generała Thomasa Hardwicke’a około 1824 roku[17]. Jako miejsce typowe holotypu autor wskazał „Środkowe i Północne Regiony”[d] Nepalu[2]. Okazem typowym był dorosły samiec, na którego składała się skóra (BMNH 43.1.12.33) i czaszka (BMNH 45.1.8.54)[18]. Oprócz nominatywnego wyróżniono trzy inne podgatunki[19][20][21]; zostały opisane na podstawie różnic w budowie czaszki i umaszczeniu[17]. Prace taksonomiczne zostały przeprowadzone stosunkowo dawno, dlatego odrębność poszczególnych podgatunków jest niepewna[17] i zachodzi potrzeba gruntownej rewizji taksonomicznej[21]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek Oryginalna nazwa Autor i rok opisu Miejsce typowe Holotyp
U. u. annamensis Herpestes urva annamensis Bechthold, 1936 Phu Qui, Wietnam[22] Dorosła samica (skóra i czaszka) (BMNH 28.7.1.42)
U. u. formosanus Herpestes urva formosanus Bechthold, 1936 Formosa[23] Dorosła samica (skóra i czaszka) (ZMB 21171)
U. u. sinensis Herpestes urva sinensis Bechthold, 1936 Guandong, południowa Chińska Republika Ludowa[24]. Dorosły samiec (skóra i czaszka) (ZMB 36597)

Analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Patou i współpracowników (2009) – wykorzystująca sekwencje mitochondrialnego i jądrowego DNA – wsparła hipotezę, według której taksonem siostrzanym wobec urwy jest Urva brachyura, co na podstawie cech anatomicznych i chromosomalnych postulowano już wcześniej. Oba te gatunki należą do kladu obejmującego azjatyckie mangusty z rodzaju Urva. Linia ewolucyjna U. brachyura–U. urva odłączyła się od pozostałych azjatyckich przedstawicieli tego rodzaju prawdopodobnie w późnym miocenie, około 11–8 mln lat temu[25].

Etymologia

[edytuj | edytuj kod]
  • Urva i urva: nepalska nazwa Arva dla mangusty krabożernej[26].
  • cancrivora: łac. cancer, canceris „krab”; -vorus „-jedzący”, od vorare „pożerać”[27].
  • annamensis: Annam, protektorat francuski, Indochiny Francuskie (obecnie środkowy Wietnam)[28].
  • formosanus: Formoza (port. Formosa), dawna nazwa Tajwanu[29].
  • sinensis: nowołac. Sinensis „chiński”, od Sina „Chiny”, od późnołac. Sinae „chiński”, od gr. Σιναι Sinai „chiński”. Również często poprawiane do toponimów chinensis i sinicus[30].

Występowanie i biotop

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten występuje w Bangladeszu, południowo-wschodnich Chinach[31], Laosie[32], Malezji[33], Mjanmie[34], Nepalu, północno-wschodnich Indiach, Tajwanie, Tajlandii, Wietnamie i Kambodży[17][35][14]. Zamieszkuje wiecznie zielone, liściaste lasy, plantacje, głównie w pobliżu wody[17][34]. Spotykany również na polach ryżowych i innych obszarach rolniczych, niekiedy w pobliżu osiedli ludzkich i wokół obszarów przemysłowych. Urwy rzadko występują w wysokich górach, jednak w Indiach obserwowano je na wysokości 1650 i 2000 m n.p.m. Spośród 16 obserwacji mangust na 10 stanowiskach w Laosie 14 przeprowadzono na wysokości ponad 450 m, co sugeruje, że gatunek ten przynajmniej na niektórych obszarach bytuje głównie na wzgórzach i w górach[17].

Zasięg występowania w zależności od podgatunku[21]:

  • U. urva urva – Nepal przez Indochiny do Półwyspu Malajskiego.
  • U. urva annamensis – Wietnam.
  • U. urva formosana – Tajwan.
  • U. urva sinensis – południowa Chińska Republika Ludowa (włącznie z wyspą Hajnan).

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Mały ssak drapieżny o długości ciała 44–55,8 cm, ogona 26,5–34 cm, ucha 2,9–3,5 cm, tylnej stopy 9–10,9 cm i masie ciała wynoszącej 1,8–4 kg[36][17][20], przy czym samce są większe i cięższe od samic. Ubarwienie futra stalowoszare, brązowe lub czarniawe, na brzuchu jaśniejsze. Grube włosy zwykle z białymi końcówkami[17]. Ogon stosunkowo krótki z białą lub żółtawą końcówką. Smukła głowa o małych uszach. Podbródek i gardło białe. Od kącika ust do ramion biegnie biały, zwężający się pasek koloru białego. Krótkie kończyny koloru brązowego lub czarnego, zakończone krótkimi, silnymi pazurami. Podeszwy stóp prawie całkowicie owłosione[36]. Gruczoły analne znajdujące się po obu stronach odbytu są wielkości wiśni. Z gruczołów tych wystrzeliwana jest cuchnąca wydzielina[17]. Masa mózgu urwy mierzącej 50,7 cm długości i ważącej 2,36 kg wynosi około 20,91 g[37]. Wzór zębowy: I C P M = 40[17][20].

Genetyka

[edytuj | edytuj kod]

Kariotyp wynosi 2n = 35/36[38].

Ekologia

[edytuj | edytuj kod]
Grupa mangust krabożernych w Parku Narodowym Khao Yai

Ekologia gatunku jest słabo poznana. Mangusta urwa prowadzi przypuszczalnie całodobowy tryb życia[34], choć główna aktywność przypada na rano i wieczór[17][19]. Zwierzęta przebywają w grupach liczących prawdopodobnie do czterech osobników[17]. Za legowiska służą im nory w ziemi lub szczeliny skalne. Ssaki te dobrze pływają i nurkują. Okres rozrodczy nieznany, jednak stosunkowo duże rozmiary jąder samców schwytanych na przełomie marca i kwietnia mogą oznaczać, że zwierzęta były wówczas w porze rozrodu. Ciąża u samicy trwa 50–63 dni. Po tym okresie na świat przychodzą 2–4 młode. Zwierzę to żywi się małymi ssakami, gadami, rybami, owadami, skorupiakami i mięczakami, na które poluje w pobliżu brzegu strumienia. Przy pomocy kończyn potrafi wydobywać kraby i ślimaki ze szczelin skalnych i spod kamieni, może też kopać w ziemi[17]. Dokładny skład diety różni się w zależności od zajmowanego ekosystemu – urwy żyjące nad potokami żywią się przede wszystkim owadami i skorupiakami, podczas gdy w diecie mangust żyjących nad stawami dominują płazy[39]. Zwierzęta trzymane w niewoli mogą dożywać 12–13 lat[40][41].

Znaczenie dla człowieka

[edytuj | edytuj kod]

Ze względu na krótkowzroczność i dużą zawziętość zwierzę to łatwo podejść[17]. Tubylcza ludność Tajwanu poluje na tego ssaka, a jego mięso spożywane jest w stanie surowym[42]. Płaszcze ze skór tych zwierząt sprzedawane są powszechnie na targowiskach w Chinach[43]. W Kambodży, w pobliżu granicy z Tajlandią, żywe urwy sprzedaje się jako zwierzęta domowe[44], niekiedy zachwalając jako „dobre szczurołapy”[17]. Skórami i mięsem handluje się w prowincji Junnan przy granicy z Wietnamem[45].

Pasożyty i choroby

[edytuj | edytuj kod]

U osobników złapanych na Tajwanie stwierdzono serca i płuca zarażone nicieniem z gatunku Pulmostrongylus herpestis[46]. Stwierdzono również jaja i robaki nicieni z rodzaju Capillaria[47]. W warunkach laboratoryjnych gatunek ten może być doświadczalnie zainfekowany nicieniem Angiostrongylus cantonensis[48]. Na urwie oraz na pagumie chińskiej (Paguma larvata) odkryto nieznany wcześniej gatunek roztocza Herpetacarus pagumae[49]. Urwa jest również nosicielem krętków Laptospira maru i Laptospira mozdok, które powodują leptospirozy[50].

Zagrożenie i ochrona

[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów Urva urva został zaliczony do kategorii LC (najmniejszej troski)[14]. Gatunek ten jest objęty konwencją waszyngtońską (załącznik III)[51] i podlega prawnej ochronie w Chinach, Tajlandii, Mjanmie i Malezji[14]. Liczebność populacji urwy jest uznawana za stabilną, a ze względu na duży zasięg występowania i zdolność do zasiedlania różnych ekosystemów gatunku tego nie uważa się obecnie za zagrożony wyginięciem. Polowania odwetowe, dla mięsa i skór lub przypadkowe chwytanie w sidła mogą mieć jednak wpływ na miejscowe zmniejszanie populacji[14].

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Miejsce typowe: Nepal[3].
  2. ↑ a b c d Kombinacja nazw.
  3. ↑ Miejsce typowe: Hankou, Chińska Republika Ludowa[7].
  4. ↑ ang. „Central and Northern Regions”.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Urva urva, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b c B.H. Hodgson. Synoptical description of sundry new animals, enumerated in the catalogue of Nipalese mammals. „Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 5, s. 238, 1836. (ang.). 
  3. ↑ Zijlstra ↓, s. N#42706.
  4. ↑ B.H. Hodgson. On a new genus of the Plantigrades. „Journal of the Asiatic Society of Bengal”. 6 (2), s. 561, 1837. (ang.). 
  5. ↑ B.H. Hodgson. Classified Catalogue of Mammals of Nepal, (corrected to end of first printed in 1832.). „Calcutta Journal of Natural History”. 4, s. 288, 1844. (ang.). 
  6. ↑ J. Anderson: Anatomical and zoological researches: comprising an account of the zoological results of the two expeditions to western Yunnan in 1868 and 1875; and a monograph of the two cetacean genera, Platanista and Orcella. Cz. 1. London: B. Quaritch, 1878, s. 189. (ang.).
  7. ↑ Zijlstra ↓, s. N#42707.
  8. ↑ P. Matschie: Über chinesische Säugatherie besonders aus den Sammlungen der Hern Wilhelm Filchner. W: W. Filchner: Wissenschaftliche Ergebnisse der Expedition Filchner nach China und Tibet. Berlin: E.S. Mittler & Sohn, 1908, s. 190. (niem.).
  9. ↑ B. Aoki. A Hand-List of Japanese and Formosan Mammals. „Annotationes Zoologicae Japonenses”. 8, s. 316, 1913. (ang.). 
  10. ↑ A.B. Howell. Mammals from China in the collections of the United States National Museum. „Proceedings of the United States National Museum”. 75, s. 31, 1929. (ang.). 
  11. ↑ Bechthold 1936 ↓, s. 150.
  12. ↑ Bechthold 1936 ↓, s. 151.
  13. ↑ Bechthold 1936 ↓, s. 152.
  14. ↑ a b c d e A. Choudhury i inni, Herpestes urva, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2015-4 [dostęp 2016-02-11] (ang.).
  15. ↑ Systematyka i nazwy polskie za: Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 145. ISBN 978-83-88147-15-9.
  16. ↑ a b c Rozporządzenie Komisji (WE) nr 318/2008 z dnia 31 marca 2008 r. zmieniające rozporządzenie Rady (WE) nr 338/97 w sprawie ochrony gatunków dzikiej fauny i flory w drodze regulacji handlu nimi. EUR-Lex. [dostęp 2010-06-12].
  17. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o H. Van Rompaey. The Crab-eating mongoose, Herpestes urva. „Small Carnivore Conservation”. 25, s. 12–17, 2001. (ang.). 
  18. ↑ O. Thomas. A selection of lectotypes of Indian mammals, from the co-types described by Hodgson, Gray, Elliot and others. „The journal of the Bombay Natural History Society”. 25, s. 370, 1917–1918. (ang.). 
  19. ↑ a b G. B. Corbett, J. E. Hill: Mammals of the Indo-Malayan Region: A Systematic Review. Oxford, UK: Oxford University Press, 1992. ISBN 978-0198546931. (ang.).
  20. ↑ a b c J.S. Gilchrist, A.P. Jennings, G. Veron, & P. Cavallini (koordynator): Family Herpestidae (Mongooses). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 311–312. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
  21. ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 418. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  22. ↑ Zijlstra ↓, s. N#42703.
  23. ↑ Zijlstra ↓, s. N#42704.
  24. ↑ Zijlstra ↓, s. N#42705.
  25. ↑ Marie-Lilith Patou, Patricia A. Mclenachan, Craig G. Morley, Arnaud Couloux, Andrew P. Jennings, Géraldine Veron. Molecular phylogeny of the Herpestidae (Mammalia, Carnivora) with a special emphasis on the Asian Herpestes. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 53 (1), s. 69–80, 2009. DOI: 10.1016/j.ympev.2009.05.038. (ang.). 
  26. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 703, 1904. (ang.). 
  27. ↑ The Key to Scientific Names ↓, cancrivora [dostęp 2022-02-18].
  28. ↑ The Key to Scientific Names ↓, annamensis [dostęp 2022-02-18].
  29. ↑ The Key to Scientific Names ↓, formosanus [dostęp 2022-02-18].
  30. ↑ The Key to Scientific Names ↓, sinensis [dostęp 2022-02-18].
  31. ↑ H. Wang, T. K. Fuller. Notes on the ecology of sympatric small carnivores in southeastern China. „Mammalian Biology”. 66, s. 251–255, 2001. (ang.). 
  32. ↑ J. W. Duckworth. Small carnivores in Laos: a status review with notes on ecology, behaviour and conservation. „Small Carnivore Conservation”. 16, s. 1–21, 1997. (ang.). 
  33. ↑ D. Mark Ryan, W. M. Shariff. New locality records of the Crab-eating Mongoose Herpestes urva in Peninsular Malaysia as revealed by camera-trapping. „Small Carnivore Conservation”. 39, s. 25–28, 2008. (ang.). 
  34. ↑ a b c Than Zaw, Saw Hyun, Saw Htoo Tha Po, Myint Maung i inni. Status and distribution of small carnivores in Myanmar. „Small Carnivore Conservation”. 38, s. 2–28, 2008. (ang.). 
  35. ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Herpestes urva. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 12 czerwca 2010]
  36. ↑ a b Herpestes urva - The crab-eating Mungoose. Indian Biodiversity Information System - Mammals. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-03)]. (ang.).
  37. ↑ John L. Gittleman. Carnivore brain size, behavioral ecology, and phylogeny. „Journal of Mammalogy”. 67 (1), s. 23–36, 1986. (ang.). 
  38. ↑ K. Fredga. Chromosomal changes in vertebrate evolution. „Proceedings of the Royal Society of London, Series B”. 199, s. 377–397, 1977. DOI: 10.1098/rspb.1977.0148. PMID: 22865. (ang.). 
  39. ↑ Chuang Shun'an, Lee Lingling. Food habits of three carnivore species (Viverricula indica, Herpestes urva, and Melogale moschata) in Fushan Forest, northern Taiwan. „Journal of Zoology”. 243 (1), s. 71–79, 1997. DOI: 10.1111/j.1469-7998.1997.tb05757.x. (ang.). 
  40. ↑ L. N. Acharjyo, R. Mohapatra. Longevity ot two species of Indian mongooses in captivity. „Journal of the Bombay Natural History Society”. 73, s. 522–523, 1972. (ang.). 
  41. ↑ M. L. Jones. Longevity on captive mammals. „Zoologischer Garten N. F.”. 52, s. 113–128, 1982. (ang.). 
  42. ↑ P. C. Fan, W. C. Chung, C. T. Soh, L. C. Kosman. Eating habits of east Asian people and transmission of taeniasis. „Acta Trop”. 50 (4), s. 305–315, 1992. PMID: 1356301. (ang.). 
  43. ↑ Tan Bangjie. Conservation and economic importance of the mustelid and viverrids in China. „Small Carnivore Conservation”. 1, s. 5–6, 1989. (ang.). 
  44. ↑ E. B. Martin, M. Phipps. A review of the wild animal trade in Cambodia. „Traffic Bulletin”. 16 (2), s. 45–60, 1996. (ang.). 
  45. ↑ Li Wenjun, Wang Haibin. Wildlife trade in Yunnan Province, China, at the border with Vietnam. „Traffic Bulletin”. 18 (1), s. 21–30, 1999. (ang.). 
  46. ↑ J. H. Cross, S. S. Chen, S. K. Lu. Further studies on the development of Angiostrongylus cantonensis in the Formosan mongoose. „Journal of Parasitology”. 56 (4), s. 838–839, 1970. PMID: 5459052. (ang.). 
  47. ↑ J. H. Cross. Kidney capillarid in the Formosan mongoose. „Journal of Parasitology”. 64 (4), s. 711, 1978. PMID: 682071. (ang.). 
  48. ↑ D. E. Wood. Experimental infection of a mongoose with Angiostrongylus cantonensis (Chen). „Journal of Parasitology”. 51 (6), s. 941, 1965. PMID: 5848823. (ang.). 
  49. ↑ Wang Dung-Quing, Liao Hao-Rong, Lin Zu-Hua. Two new Trombiculid mites of the genus Herpetacarus. „Acta Zootaxonomica Sinica”. 5 (3), s. 382–385, 1980. (ang.). 
  50. ↑ C. C. Tsai, J. W. Fresh. Leptospires in the Hebdomadis and Pomona serogroups from mongooses in Taiwan. „Tropical and Geographical Medicine”. 23 (2), s. 201–203, 1971. PMID: 5106018. (ang.). 
  51. ↑ Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, Appendices I, II and III. CITES. [dostęp 2010-06-13]. (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mangusta_krabożerna&oldid=72238957”